عمان همیشه میانجی ، ناجی نتانیاهو می‌شود ؟

در گیرو دار فضای بین المللی و ایجاد تنش و تشنج بر سر مسئله روزنامه نگار عربستانی که در کنسولگری این کشور در ترکیه به قتل رسیده بود، درست چند روز قبل از تحریم‌های ۵ نوامبر (۱۳ آبان) آمریکا علیه ایران، نخست وزیر رژیم صهیونیستی در سفری غیر منتظره وارد عمان شد. این رویداد که از سال ۱۹۹۶ یعنی نزدیک به ۲۲ سال پیش که شیمون پرز به عمان سفر کرده بود، تاکنون سابقه نداشته است، تبدیل به معمایی شده است که بسیاری را به تعجب از این رفتار دولت عمان واداشته که به راستی هدف عمان از این پذیرش چه بوده است؟ اینکه کدام طرف ابتکار عمل به خرج داده و آیا عمان دعوت را انجام داده یا صهیونیست‌ها پیش قدم شده اند و درخواست داده‌اند، چندان محلی از اعراب ندارد؛ چه اینکه اساسا این مسئله نه تحت اختیارات عمان بوده و نه با ابتکار عمل صهیونیست‌ها صورت گرفته است.
ارتباطاتی که وجود داشته، اما به تازگی علنی شده است
به نظر می‌رسد دیدار نتانیاهو از عمان و متعاقب آن، سخنرانی وزیر خارجه عمان «یوسف بن علوی» در خصوص این دیدار و رابطه با صهیونیست ها، پشتوانه‌ای به درازای چندین ماه رایزنی بین دو طرف بوده است. این دیدار علنی مطمئنا به صورت دفعتا صورت نگرفته است. شبکه «ریشیت کان» اسرائیل پس از ورود نتانیاهو به مسقط اعلام کرد، روابط بین اسرائیل و عمان بعد از اینکه محرمانه بود، علنی شده است و این نشان می‌هد که دو طرف در گذشته ارتباط‌هایی با یکدیگر داشته‌اند و حالا این مناسبات علنی شده است. یک هفته پیش از سفر نتانیاهو به عمان، رئیس تشکیلات خودگردان فلسطین به این کشور سفر کرده بود و سفر نتانیاهو این گمان را به وجود آورد که عمان به دنبال میانجیگری بین دو طرف است. اگرچه وزیر خارجه عمان در نشست بحرین گفته بود که عمان به دنبال میانجی گری بین فلسطین و صهیونیست‌ها نیست، اما به نظر می‌رسد عمان به دنبال بازی کردن چنین نقشی است.
چرا این سفر در این برهه انجام شد؟
موضوع دیگری که در این زمینه می‌توان به آن اشاره کرد این است که چرا این سفر در این تاریخ انجام شد، در پاسخ می‌توان به برخی از سناریو‌های مطرح در این زمینه اشاره کرد از جمله اینکه؛ عمان دچار یک اشتباه محاسباتی در مورد جایگاه خود و نقشی که می‌تواند در تنش بین صهیونیست‌ها و فلسطینیان بازی کند، شده است؛ دوم اینکه طرح معامله قرن دونالد ترامپ که شروع آن با طرح دولت یهودی بوده است، عمان را به عنوان «بازیگر ب» در نظر گرفته بود که اگر عربستان سعودی به هر دلیلی نتوانست «بازیگر الف» باشد، عمان بلافاصله بتواند جایگزین آن شود. سومین مسئله انتخاب این تاریخ به دلیل موضوع ۱۳ آبان و تحریم‌های علیه ایران بود. به نظر می‌رسد طرف‌های این ملاقات به این موضوع فکر کرده اند که این زمان که ایران درگیر مسئله تحریم هاست، بهترین زمان برای انجام این سفر است تا تمرکز توجهات در خصوص این سفر از بین برود.
۱. اشتباه محاسباتی عمان با تصور «نقش میانجی‌گر»
یکی از مسائلی که به نظر می‌رسد در برآورد محاسباتی عمان دخیل بوده است، اینکه «عمان بتواند نقش میانجیگری را بین دو طرف تشکیلات خودگردان فلسطین و رژیم صهیونیستی» بازی کند. سوالی که مطرح است این است که چرا علیرغم بازیگری اردن در روابط بین تشکیلات خودگردان فلسطین و صهیونیست‌ها، عمان تصور کرده است می‌تواند نقش میانجی را بازی کند؛ در پاسخ بایستی به دو مسئله اشاره کرد؛ نخست اشتباه محاسباتی عمان و دوم تنش بین تشکیلات خودگردان فلسطین و صهیونیست ها.
الف) اشتباه محاسباتی عمان
مقامات عمانی تصور کرده اند فراتر از اقداماتی که اردن هم اینک در حال انجام آن است را می‌توانند انجام دهند. غافل از اینکه به همان دلایلی که اردن نتوانست اجماع عمومی بین همه گروه‌های فلسطینی اعم از جهاد، حماس و تشکیلات خودگردان ایجاد کند، عمان نیز نمی‌تواند چنین نقشی را بازی کند، شاید به این دلیل که اساسا این گروه‌ها قابل جمع شدن با هم نیستند. از یک طرف جهاد اسلامی و حماسی قرار دارند که صهیونیست‌ها را به رسمیت نمی‌شناسند و از طرف دیگر، تشکیلات خودگردان فلسطین است که گروه‌های دیگر آن را به عنوان نماینده ملت فلسطین به رسمیت نمی‌شناسند و معتقدند سازش مطرح شده توسط این تشکیلات، آرمان و هدف ملت فلسطین نیست و ملت فلسطین بایستی تا محو کامل صهیونیست‌ها با آن‌ها مبارزه کنند؛ بنابراین عمان اگر می‌خواهد نقش میانجی گری را بازی کند، بایستی کارنامه اردن را جلوی چشمانش قرار دهد و نگاه کند که چرا صهیونیست‌ها تاکنون نتوانسته اند به اهدافشان برسند.
ب) تنش بین تشکیلات خودگردان و صهیونیست‌ها
از سوی دیگر با توجه به روابط پر تنش میان رژیم صهیونیستی و تشکیلات خودگردان فلسطین به نظر می‌رسد که عمان قصد داشته تا بتواند یک سری از گفت‌وگو‌ها با دو طرف دخیل در پرونده صلح فلسطین برای رسیدن به یک خروجی مشترک برگزار کند که این امر از حیث شکلی انجام شده، اما از منظر ماهوی و توافقی مشخص نیست که طرفین به چه خروجی رسیده‌اند. پرسش اصلی در این خصوص این است که آیا عمان می‌تواند به عنوان یک میانجی در پرونده صلح فلسطین اقدام به ایفای نقش کند یا خیر؟ پاسخ طبیعتاً منفی است؛ باید توجه داشت که عمان از گذشته تا به امروز به عنوان یک میانجی در میان کشور‌های حاشیه خلیج فارس مطرح بوده، ولی به هیچ وجه نمی‌توان برای آن نقش یک دولت تنش‌زدا را در نظر گرفت؛ بنابراین آنچه که مسقط در این پرونده می‌تواند از خود بروز دهد، وساطت میان صهیونیست‌ها و تشکیلات خودگردان خواهد بود، اما نمی‌توان برای آن جایگاهی بالاتر از اردن در نظر گرفت.
۲. «بازیگر ب» طرح به گل نشسته «معامله قرن»
طرح معامله قرن به طرحی گفته می‌شود که آمریکایی‌ها به کمک صهیونیست‌ها و سعودی‌ها به دنبال آن بودند تا با یهودی سازی سرزمین‌های اشغالی، سیطره گروه‌های مقاومت در سرزمین‌های فلسطینیان از جمله غزه را از بین برده و با سپردن غزه به تشکیلات خودگردان، سیطره به سایر اراضی اشغالی را به صهیونیست‌ها واگذار کنند. همانطور که ذکر شد عربستان نقش مهمی در این طرح داشته است. عربستان چه بخواهد و چه نخواهد وارد باتلاقی شده است که به راحتی نمی‌تواند از آن بیرون بیاید. باتلاق خاشقچی، اعتبار محمد بن سلمان به عنوان معمار عربستان را زیر سوال برده است، چه رسد به عمان که اصلا ظرفیت این را ندارد که ناجی صهیونیست‌ها شود. عربستان که «بازیگر الف» معمای معامله قرن بوده است در شرایطی که قتل خاشقچی برایش کابوس شده است، به نظر می‌رسد آمریکایی‌ها متوجه فرورفت عربستان در باتلاق و بی اعتباری آن شده اند و به دنبال بازیگری با آبروتر هستند. به همین دلیل در این برهه «بازیگر ب» خود را رو کرده اند تا معامله قرن به سرانجام برسد. اما به نظر می‌رسد طرح به گل نشسته معامله قرن که توسط مثلث بن سلمان، نتانیاهو و ترامپ مطرح شده بود، حالا به مرحله‌ای رسیده که دست به دامان عمان شده اند تا شاید عمان بتواند نقشی را که عربستان می‌توانست بازی کند را ایفا کند. یوئل گوژانسکی متخصص امور ایران و خلیج فارس در مؤسسه مطالعات امنیت ملی دانشگاه تل آویو در این باره گفته: «سلطان قابوس در سنین پیری خود به سر می‌برد، درحالی که نتانیاهو با انواع اتهامات فساد رو‌به‌رو شده و در این شرایط وارد انتخابات سال آینده خواهد شد. از مسیر دیدار در عمان، نتانیاهو به همه آن‌هایی که به او مشکوک هستند، می‌گوید: نگاه کنید که رهیافت من درست کار می‌کند، هیچ کس به فلسطینی‌ها اهمیت نمی‌دهد، همه جا از من استقبال می‌کنند و این تازه شروع کار است.»
۳. استفاده از تاریخ ۱۳ آبان
هم عمان، هم صهیونیست‌ها و هم آمریکایی‌ها به خوبی می‌دانستند که این سفر و این پذیرش با انتقاد جمهوری اسلامی مواجه می‌شود. درست است که عمان نقش ویژه‌ای در روابط خارجی ایران دارد و به عنوان یک «دولت محترم» توسط رهبر معظم انقلاب خطاب قرار گرفته است، اما این قطعا به معنی این نیست که ایران نسبت به شناسایی صهیونیست‌ها توسط این کشور انتقاداتی را مطرح نکند. در این راستا جمهوری اسلامی ایران نسبت به این سفر واکنش نشان داد و در برخی از محافل داخلی نسبت به آن انتقاد‌هایی صورت گرفت. با این حال انتخاب این بازه زمانی برای سفر نتانیاهو به عمان و در شرایطی که درست چند روز دیگر تحریم‌های ظالمانه آمریکا علیه ایران اقدام می‌شود و توجه افکار عمومی ایران متوجه این مسئله است، نشان می‌دهد که هر دو طرف به دنبال این بوده اند که این سفر تحت الشعاع اخبار و حواشی قرار داشته باشد و کمتر مورد توجه قرار گیرد. البته برخی نیز بیان کرده‌اند که این دیدار برای تحت فشار قرار دادن ایران صورت گرفته است و عملیاتی شدن معامله قرن، در به رسمیت شناختن اسرائیل از سوی اعراب و .. همه می‌توانند برنامه‌های موازی دشمن برای تشدید فشار به ایران باشند. دشمن همواره در کنار برنامه اصلی، برنامه‌های موازی را نیز با هدف تشدید جنگ روانی دنبال کرده است؛ لذا سفر نتانیاهو به عمان و نصب شمارشگر معکوس ۱۳ آبان در سایت وزارت خارجه آمریکا را می‌توان در راستای جنگ روانی دشمن ارزیابی کرد.